Formy zjawiskowe obejmują:

1. Sprawstwo

2. Współsprawstwo

3. Sprawstwo kierownicze

4. Sprawstwo polecające

5. A także w stosunku tylko, co do przestępstw skarbowych: podżeganie i pomocnictwo.

Sprawstwo polega na wypełnieniu przez jedną osobę wszystkich ustawowych znamion czynu zabronionego tzn. jakaś osoba samodzielnie dopuszcza się czynu zabronionego bez współdziałania z innymi osobami. Jest to podstawowa forma sprawstwa.

Współsprawstwo - jego istota sprowadza się do wykonania czynu wspólnie i w porozumieniu z inną/ innymi osobami. Kluczowe znaczenie dla współsprawstwa ma zawiązanie porozumienia, musi to nastąpić przed lub w trakcie popełnienia czynu. Przy braku porozumienia możemy mówić o sprawstwie równoległym tzn., że dwie osoby w jednym czasie i miejscu dopuszczają się podobnego czynu zabronionego bez porozumienia między sobą np. w jednym samochodzie dwie osoby dopuszczają się czynu zabronionego, jednakże żadna z tych osób nie informuje drugiej, że przewozi towar nielegalnie. Wykonanie wspólnie czynności sprawczej może polegać z jednej strony na wspólnym zrealizowaniu wszystkich ustawowych znamion czynu zabronionego, jak również na zrealizowaniu przez współdziałającego tylko niektórych ustawowych znamion, jednakże istotnych dla popełnienia przestępstwa. Odmianą współsprawstwa jest współsprawstwo sukcesywne - polega ono na tym, że czynu dopuszcza się jedna osoba, jednakże w trakcie realizacji czynu zabronionego włącza się inna osoba, która po porozumieniu swoim zamiarem podejmuje dalszy ciąg czynności sprawczej.

Sprawstwo kierownicze - oznacza ono kierowanie wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę. Sprawca kierowniczy nie musi być inicjatorem czy organizatorem czynu zabronionego, co nie oznacza, że nie może być takim organizatorem. Istota sprawstwa kierowniczego sprowadza się do panowania nad realizacją czynu zabronionego przez inną osobę, a więc do sytuacji, gdy sprawca kierowniczy podejmuje decyzję o rozpoczęciu, prowadzeniu, zmianie lub przerwaniu zachowania osoby realizującej znamiona czynu zabronionego. Dla odpowiedzialności sprawcy kierowniczego konieczne jest dokonanie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Jeżeli osoba wykonująca usiłowała jedynie dopuścić się czynu zabronionego, wówczas sprawca kierowniczy będzie ponosił odpowiedzialność za usiłowanie i w zależności od charakteru czynu zabronionego ta odpowiedzialność będzie rozczłonkowana. Jeżeli czyn jest zagrożony karą roku pozbawienia wolności bądź karą wyższą to sprawca kierowniczy będzie ponosił odpowiedzialność za usiłowanie zawsze. jeżeli czyn zabroniony jest zagrożony karą niższą niż rok pozbawienia wolności to odpowiedzialność sprawcy kierowniczego jest uzależniona od ustawy, czyli, jeżeli ustawa przewiduje odpowiedzialność za usiłowanie, wówczas sprawca kierowniczy będzie ponosił odpowiedzialność.

Sprawstwo polecające - jego istota sprowadza się do stosunku zależności pomiędzy polecającym a wykonującym polecenie. Ten stosunek zależności może mieć charakter formalny lub faktyczny. Jeżeli chodzi o zależność faktyczną to mamy na myśli taki układ sytuacyjny między współdziałającymi osobami, że jedna z nich zdaje sobie sprawę, że jest zmuszana do wykonania polecenia drugiej osoby. Osoba wykonująca polecenie musi mieć świadomość, że osoba, która wydaje jej polecenie łączy to stosunkiem zależności faktycznym bądź formalnym. Ten element uzależnienia odróżnia tę formę sprawstwa od innych tzn. od współdziałania czy sprawstwa kierowniczego. Świadomość wydania polecenia lub jego wykonania i jednocześnie dopuszczenia się czynu zabronionego musi dotyczyć obu stron tzn. sprawcy polecającego i wykonującego polecenie. Nie jest istotna forma, w jakiej polecenie zostało wydane. Sprawca polecający będzie ponosił odpowiedzialność karną z chwilą dokonania czynu zabronionego (tutaj jest podobnie jak przy sprawstwie kierowniczym). Jeżeli sprawca wykonujący jedynie usiłował dopuścić się przestępstwa lub wykroczenia skarbowego to sprawca polecający będzie ponosił odpowiedzialność za usiłowanie i zawsze wtedy, gdy czyn zagrożony jest karą wyższą niż rok pozbawienia wolności. Wyjątkowo wtedy, gdy ustawa tak postanawia w zakresie przestępstw zagrożonych karą niższą niż rok pozbawienia wolności. Kolejne dwie formy nie są znane KKS, chodzi tu o podżeganie i pomocnictwo, jednakże zgodnie z art.20§2 KKS w odniesieniu do przestępstw skarbowych następuje recepcja art.18§2 i §3 KK w zakresie odpowiedzialności podżegacza i pomocnika. Ponadto następuje recepcja innych przepisów KK, które związane są z odpowiedzialnością podżegacza i pomocnika, w szczególności art.23 KK.