Postępowania w sprawach wykroczeń
Rodzaje postępowań w sprawach o wykroczenia: postępowanie przed sądem i postępowanie mandatowe.
1. Postępowanie przed sądem
-
zwyczajne
-
nakazowe
-
przyspieszone
2. Postępowanie mandatowe
Przesłanki procesowe - jest to ogół warunków, od których zależy dopuszczalność wszczęcia i prowadzenia postępowania oraz rozstrzygania w jego przedmiocie. Sąd przed podjęciem decyzji o wszczęciu postępowania musi stwierdzić, że zaistniały wszystkie przesłanki pozytywne, i że nie zaistniała żadna przesłanka negatywna. Realizacja postępowania w którymś z trybów szczególnych następuje wówczas, gdy oprócz zaistnienia przesłanek dodatnich ogólnych i braku przesłanek ujemnych ogólnych, występują szczególne przesłanki dodatnie i nie występuje żadna ze szczególnych przesłanek ujemnych.
Podział przesłanek:
Ze względu na pełnione w procesie funkcje:
-
dodatnie
-
ujemne
Ze względu na skutki związane z przeszkodą procesową jaką wywołują:
-
względne
-
bezwzględne
Ze względu na zakres obowiązywania:
-
ogólne
-
szczególne
Ze względu na źródło i skutek:
-
materialno-prawne (źródło i skutki mają w kodeksie wykroczeń)
-
formalno-prawne (źródło i skutki mają w procesowym prawie wykroczeń)
-
mieszane (źródło tkwi w prawie materialnym a skutek w procesowym)
Przesłanki procesowe dodatnie:
-
Istnienie czynu będącego wykroczeniem
-
Podległość sprawy orzecznictwu sądu: osobowa (ograniczają immunitety) i rzeczowa
-
Właściwość sadu (rzeczowa, miejscowa, funkcjonalna)
-
Złożenie skargi (występuje z wnioskiem o ukaranie przez oskarżyciela)
Przesłanki ogólne ujemne:
-
Czynu nie popełniono, lub brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia.
-
Czyn nie zawiera znamion wykroczenia albo ustawa stanowi ze sprawca nie popełnia wykroczenia.
-
Sprawca nie podlega karze.
-
Przedawnienie oskarżenia.
-
Oskarżony zmarł.
-
Immunitety.
-
Obwiniony z mocy szczególnej nie podlega karze.
-
Postępowanie co do tego samego czynu zakończono lub wszczęte wcześniej toczy się.
-
Przesłanki względne, brak jest skargi uprawniającej oskarżyciela albo żądania ścigania pochodzącego od osoby uprawnionej lub zezwolenia na ściganie, gdy ustawa tego wymaga.
-
Zachodzi inna okoliczność wyłączająca z mocy ustawy orzekanie w postępowaniu.
-
Niepełnoletność, abolicja, amnestia.
Zasady procesowe - są to dyrektywy kształtujące model postępowania, a dotyczące form prawnych zachowania się organów procesowych oraz osób uczestniczących w postępowaniu, a także przebiegu czynności procesowych.
Zasady charakterystyczne dla postępowania w sprawach o wykroczenia:
1. zasada celowości: przeciwstawna zasadzie legalizmu, uprawniony podmiot uwzględniając wagę wykroczenia i osobowość sprawcy jest obowiązany rozważyć czy:
-
poprzestać na środkach oddziaływania społecznego
-
poprzestać na środkach oddziaływania wychowawczego
-
wdrożyć postępowanie mandatowe
-
wystąpić z wnioskiem o ukaranie
2. zasada preferencji i oddziaływania środków pozakarnych: środki oddziaływania pozakarnego (wychowawczego i społecznego) powinny mieć pierwszeństwo przed karami i środkami karnymi, jeśli istnieje pozytywna prognoza co do osoby sprawcy, czyli przypuszczenie, że poprzestanie na ich zastosowaniu będzie wystarczającą reakcją na wykroczenie i wdroży sprawcy poszanowanie prawa i przestrzeganie zasad współżycia społecznego.
Zasady wspólne dla prawa karnego i prawa wykroczeń:
-
Zasada skargowości - sąd nie wszczyna postępowania z urzędu, lecz tylko na skutek skargi uprawnionego podmiotu (art. 57§1KPW).
-
Zasada kontradyktoryjności - w postępowaniu biorą udział dwie przeciwstawne strony, prowadzące spór przed niezawisłym sądem, który ma go rozstrzygnąć.
-
Zasada domniemania niewinności - nakaz uważania obwinionego za niewinnego i traktowania jako osoby korzystającej z domniemania niewinności, dopóki nie zapadnie prawomocny wyrok sadu stwierdzający o jego winie. Wszelkie wątpliwości rozstrzyga się na korzyść obwinionego.
-
Zasada prawdy materialnej - dyrektywa wymagająca, aby podstawę rozstrzygnięć wydawanych w postępowaniach stanowiły ustalenia faktyczne zgodne z rzeczywistym przebiegiem zdarzenia. Organy prowadzące postępowanie zobowiązane są do wyczerpującego zebrania i wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego.
-
Zasada swobodnej oceny dowodów - sąd orzekający nie jest skrępowany narzuconymi z góry regułami co do wartości dowodów, lecz wiarygodność i moc dowodów podlega jego swobodnej ocenie. Ocena ta ma być oparta na wszechstronnym rozważeniu zebranego materiału dowodowego. Sąd orzekający musi przy tym uwzględniać wskazania wiedzy oraz doświadczenia życiowego.
-
Zasada obiektywizmu - organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.