Rodzaje organów procesowych:

1. organy ścigania (Policja itp.)

2. organy orzekające (sądy)

3. organ wykonawczy (sąd rejonowy)

Strona procesowa - osoba będąca podmiotem sporu w postępowaniu, czyli taka, która występuje z określonym żądaniem opartym na prawie materialnym skierowanym przeciwko innej osobie oraz osoba przeciwko której żądanie to jest skierowane.

Podział stron procesowych:

• strona czynna: oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy (pokrzywdzony)

• strona bierna: obwiniony

Uprawnienia procesowe stron:

1 .składanie wniosków dowodowych

2. wypowiadanie się co do wszystkich kwestii podlegających rozstrzygnięciu

3. zadawanie pytań osobom przesłuchiwanym

4. ustosunkowanie się do przedmiotu postępowania

5. składanie środków zaskarżenia od wydanych rozstrzygnięć

Inni uczestnicy postępowania:

• przedstawiciele ustawowi stron - osoby, które działają w imieniu pokrzywdzonych małoletnich ;ub ubezwłasnowolnionych całkowicie lub częściowo

• przedstawiciele procesowi stron - obrońcy

• pełnomocnicy procesowi: protokolant, tłumacz

• biegli, specjaliści, świadkowie

Oskarżyciel publiczny - organ państwowy lub społeczny jako reprezentant interesu społecznego uprawniony do występowania w charakterze strony procesowej wypełniającej funkcje oskarżenia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia. Jego zadaniem jest wniesienie i popieranie wniosku o ukaranie oraz doprowadzenie do ukarania obwinionego. Oskarżyciel publiczny obowiązany jest do zachowania bezstronności. Podlega wyłączeniu na podobnych zasadach jak sędzia.

Podmioty uprawnione do występowania w charakterze oskarżycieli publicznych:

• Policja: we wszystkich sprawach o wykroczenia, chyba ze ustawa stanowi inaczej.

• Inspektor pracy: we sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika określonym w kodeksie pracy, oraz w sprawach o inne wykroczenia związane z wykonywaniem pracy, jeżeli ustawa tak stanowi.

• Organy: administracji rządowej, samorządowej, kontroli państwowej straży gminnej, gdy w zakresie swojego działania ujawniły wykroczenie i wystąpiły z wnioskiem o ukaranie.

• Inne organy na podstawie ustaw szczególnych ( np.: straż leśna, państwowa inspekcja ochrony środowiska, dyrektorzy parków narodowych, strażnicy państwowej straży rybackiej) w zakresie swojego działania

• Prokurator - w każdej sprawie.

Obwiniony - osoba fizyczna, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykroczenia.

Obowiązki obwinionego:

• poddanie się oględzinom zewnętrznym

• poddanie się pobraniu odcisków, fotografowaniu, okazaniu

• poddanie się pobraniu krwi

• poddanie się badanom psychologicznym i psychiatrycznym

• stawienie się na każde wezwanie sadu

• zawiadomienie sadu o każdej zmianie zamieszkania

Prawa obwinionego:

• prawo do złożenia wyjaśnień

• prawo odmowy złożenia wyjaśnień

• prawo do obrony formalnej i materialnej

• prawo przeglądania akt

• prawo uczestniczenia w rozprawie

• prawo zadawania pytań przesłuchiwanym

Obwiniony musi mieć obrońcę z urzędu jeżeli jest głuchy, niemy, niewidomy, zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.

Pokrzywdzony - to ten którego dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez wykroczenie. Pokrzywdzonym może być: osoba fizyczna, osoba prawna, instytucja państwowa, samorządowa, społeczna.

Role procesowe pokrzywdzonego:

• inicjator wszczęcia procesu (przez złożenie zawiadomienia o wykroczeniu)

• źródło dowodowe(jako świadek)

• strona procesowa (oskarżyciel posiłkowy samoistny lub uboczny)

Uprawnienia pokrzywdzonego:

• prawo otrzymania zawiadomienia o przesłaniu wniosku o ukaranie do sądu

• prawo otrzymania zawiadomienia o nie wniesienie wniosku o ukaranie do sądu przez oskarżyciela publcznego

• prawo bycia stroną procesową

• prawo do inf. o terminie rozpoczęcia rozprawy

• prawo do odstąpienia od oskarżenia

• prawo do korzystania z jednego pełnomocnika

• samodzielne złożenie wniosku o ukaranie

Obowiązki pokrzywdzonego:

1. poddanie się oględzinom i badaniom

2. wskazanie adresata dla doręczeń

3. podanie nowego adresu w razie zmiany miejsca zamieszkania

Oskarżyciel posiłkowy samoistny - pokrzywdzony staje się nim, gdy wystąpi z wnioskiem o ukaranie w sprawie o wykroczenie którego ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

Oskarżyciel posiłkowy uboczny - pokrzywdzony staje się nim gdy w terminie 7 dni od zawiadomienia go przez oskarżyciela publicznego o złożeniu wniosku o ukaranie złoży oświadczenie, iż będzie działał obok oskarżyciela publicznego jako oskarżyciel posiłkowy.