Zasady wymiaru kar i środków
Sądy działają w warunkach swobodnego uznania ale nie dowolności - są zobowiązane przepisami prawa. Sąd jest limitowany sankcjami - rodzajem kary.
Dyrektywy jakimi powinien kierować się sąd:
-
Dyrektywy ogólne sądowego wymiaru kary
-
Dyrektywy szczególne sądowego wymiaru kary
Dyrektywy ogólne sadowego wymiaru kary - brane pod uwagę przy każdym bez wyjątku akcie kary wobec każdego sprawcy (2 prewencyjne i 2 sprawiedliwościowe). Kara musi być:
-
sprawiedliwa - stopień szkodliwości czynu nieduży to i kara nieduża,
-
prewencja indywidualna - cele wychowawcze i zapobiegawcze - zapobiegać powrotowi na drogę przestępstwa,
-
oddziaływać ogólnie prewencyjnie - do ogółu obywateli - potencjalnych sprawców.
Dyrektywy szczególne sądowego wymiaru kary - mogą dotyczyć:
-
poszczególnych rodzajów kar,
-
poszczególnych kategorii sprawców,
-
przestępstw o określonym ciężarze gatunkowym.
Dyrektywy szczególne na użytek poszczególnych kar:
-
art. 54-zakaz orzekania dożywocia wobec sprawców, którzy nie ukończyli 18 lat w chwili popełniania czynu,
-
art. 33 § 3 - ustalając stawę grzywny należy wziąć pod uwagę sytuację materialną sprawcy, itp.
-
art. 58 § 2- zakaz orzekania grzywny jeżeli dochody sprawcy uzasadniają przekonanie, że jej nie uiści.
Związane z czynami o ciężarze gatunkowym:
-
art. 58 § 1 - bezwzględna kara pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zawieszenia, gdy inna kara lub środek nie spełnia celów,
-
art. 58 § 3 - dla kar średnich, gdy pozbawienie wolności nie przekracza 5 lat - można stosować kary zamienne - grzywnę lub ograniczenie wolności.
Nadzwyczajne wymiary kary:
-
Nadzwyczajne złagodzenie kary
-
Nadzwyczajne obostrzenie kary
Nadzwyczajne złagodzenie kary - art. 60 KK- można do niej sięgnąć w wypadkach określonych w ustawie:
Ograniczenie poczytalności:
-
sprawcy
-
młodocianemu
-
nieletniemu
§ 2 - sąd może również zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności gdy np. pokrzywdzony pojednał się ze sprawca itp.
Jest to instytucja generalnie fakultatywna, ale w jednym przypadku obligatoryjna - w stosunku do świadka koronnego (art. 60 § 3).
§ 6 - nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo kary łagodniejszej wg zasady:
-
za zbrodnie - karę pozbawienia wolności nie niższą od 1/3 dolnej granicy ustawowego zagrożenia,
-
za występek przy czym dolna granica ustawowego zagrożenia to kara pozbawienia wolności nie niższa niż 1 rok - sąd wymierza grzywnę, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności,
-
występek z dolną granicą ustawowego zagrożenia pozbawienia wolności niższą niż 1 rok sąd wymierza grzywnę lub ograniczenie wolności.
Nadzwyczajne obostrzenie kary (art.64 i 65 kk) - dotyczy szczególnie groźnych przestępstw: recydywistów, terrorystów, przestępczości zorganizowanej itp.
Recydywiści - ponownie wkraczają na drogę przestępstwa są recydywą jurydyczną:
ogólną - po uprzednim skazaniu zanim nastąpiło zatarcie skazania wkracza na drogę przestępstwa - jest przeszkodą stosowania kar zamiennych.
specjalną:
-
podstawowa specjalna - popełnił przestępstwo podobne do tego, za które był skazany, - obostrzenie w postaci nałożenia sankcji o przekroczonej górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę (fakultatywne nadzwyczajne obostrzanie kary - sąd może, nie musi)
-
wielokrotna specjalna (multirecydywa) § 2 - popełnienie przestępstw umyślnych w ciągu 5 lat po odbyciu kary pozbawienia wolności, - osoba. która co najmniej 3 raz staje przed sądem, która była już skazana w ramach recydywy ogólnej podstawowej, która w ciągu 5 lat od odbycia kary w całości lub w części popełnia ponownie przestępstwo umyślne przeciwko życiu lub zdrowiu, zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźba jej użycia, sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za dane przestępstwo w wysokości pow. dolnej granicy (przynajmniej w połowie) ustawowego zagrożenia, a może dać do górnej granicy zwiększonego o połowę (co ma charakter obligatoryjny) nie stosuje się do zbrodni - tam są kary surowsze.
Przestępstwo podobne - tego samego rodzaju, np. przeciwko życiu i zdrowiu. Uważa się też czyny z zastosowaniem przemocy lub groźbą jej użycia oraz przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowych.
Art. 65 kk (w związku z art. 64 § 2 KK) - przepis ten rozciąga wszystkie postanowienia KK na kolejne kategorie sprawców przestępstw (szczególnie niebezpiecznych):
-
przestępców, którzy popełnianie przestępstw traktują jako źródło dochodów (zawodowi),
-
działających w zorganizowanych grupach lub związkach,
-
przestępców popełniających przestępstwa o charakterze terrorystycznym oraz stosujących groźbę popełnienia takiego czynu.