(Art. 39)

Ich zadaniem jest wzmocnienie represji karnych lub zamiast kary jako reakcja na czyn zabroniony o niewysokim ciężarze gatunkowym w celu uchronienia społeczeństwa przed dalszymi szkodami sprawcy lub zadośćuczynienie wyrządzonym szkodom - restytucyjny charakter - kompensacja szkody, przywrócenie do stanu poprzedniego, zadośćuczynienie o charakterze moralnym.

• pozbawienie praw publicznych

• zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu

• zakaz prowadzenia pojazdów

• przepadek (przedmiotów i korzyści)

• obowiązek naprawienia szkody

• nawiązka

• świadczenie pieniężne

• podanie wyroku do publicznej wiadomości

Pozbawienie praw publicznych (art. 40 kk) - godzi w honor, dobre imię sprawcy, jego prawa obywatelskie. Orzekana na czas nie krótszy od 3 lat za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

Zakaz zajmowania określonego stanowiska (art. 41) - wykonywania określonego zawodu i prowadzenia określonej działalności gospodarczej - sąd może orzec jeżeli sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył zajmowanego stanowiska lub wykonywanego zawodu lub dalsze wykonywanie i zajmowanie stanowiska zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

Zakaz prowadzenia pojazdów (art. 42) - przesłanki - ustawodawca ogranicza do osób, które zostały skazane za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Nie respektowanie tego zakazu (art. 244 KK) jest obwarowane sankcją karną- pozbawienia wolności do lat 3.

Możliwość orzeczenia zakazu:

• prowadzenia wszelkich pojazdów,

• określonych pojazdów (mechanicznych j niemechanicznych, np. rower)

Zakres i czas trwania różny - min. 1 rok - max 10 lat.

Może być orzekany:

a) fakultatywnie

b) obligatoryjnie tzn. gdy ustawodawca nakazuje sądowi - w 2 sytuacjach:

• tymczasowo 1 - 10 lat, gdy sprawca był w stania nietrzeźwości lub zbiegł z miejsca zdarzenia,

• trwale - w razie ponownego skazania za spowodowanie katastrofy ze skutkiem śmiertelnym, gdy sprawca był wstanie nietrzeźwości lub zbiegł.

Przepadek przedmiotów (art. 44 kk) - skutkiem przepadku jest przejście przedmiotów na rzecz Skarbu państwa - część spieniężana, a część przekazywana na cele charytatywne. Ma charakter:

• obligatoryjny - owoce przestępstwa w myśl zasady, że nikt nie może się wzbogacić w drodze przestępstwa (o ile nie znajdzie się właściciel),

• fakultatywny - przedmioty, które służyły do popełnienia przestępstwa - narzędzia przestępstwa.

Orzeczenie nawiązki na rzecz SP w przypadku, gdy wartość narzędzi przekracza wagę popełnienia czynu.

Gdy orzeczenie przepadku nie jest możliwe (np. gdy sprawca rzeczy zniszczył to ustawodawca przewidział możliwość orzeczenia przepadku równowartości tych przedmiotów.

Osobno ustawodawca przewiduje przepadek przedmiotów objętych zakazem wytwarzania, przewożenia itp. (np. narkotyki). Jeśli narzędzie przestępstwa lub przedmioty przenoszone nie stanowią własności sprawcy - można orzec przepadek, jeśli ustawa tak stanowi -bo z zasady powinny wrócić do właściciela.

Jeśli rzeczy te stanowią współwłasność - to orzeka się przepadek częściowej własności (udziału) lub równowartości części należącej do sprawcy.

Przepadek korzyści majątkowych (art. 45 kk) - obejmuje rzeczy ruchome i nieruchome lub które nie mają określonej wartości, np. papiery wartościowe, korzyść pochodząca bezpośrednio z przestępstwa pośrednio z przestępstwa.

Można pozbawić sprawcę korzyści, które zdobył z wielokrotnie używanych narzędzi (np. za produkcję narkotyków kupił dom).

§ 2 - domniemanie i przerzucenie ciężaru udowodnienia - mienie objęte we władanie przez sprawcę stanowi korzyść z popełnienia przestępstwa, chyba że sprawca przedstawi dowód przeciwny.

§ 3 - domniemanie to dotyczy również majątków upłynnianych przez osoby dokonujące przestępstwa . Ustawodawca uważa, że rzeczy upłynnione należą do sprawcy, mimo że są w posiadaniu innej osoby (chyba że osoby te wykażą, że legalnie uzyskały ten majątek, np. kupiły od sprawcy).

Obowiązek naprawienia szkody (art. 46 kk) - ma charakter obligatoryjny, gdy osoba poszkodowana złoży wniosek o naprawienie szkody - w wyliczonych przestępstwach -sąd musi orzec obowiązek naprawienia szkody albo w całości albo w części.

Przepisów KC dotyczących przedawnienia roszczenia lub zasądzenia renty nie stosuje się do tego przepisu.

Ustawodawca w § 2 pozwala sądowi orzec nawiązkę na rzecz poszkodowanego za doznaną krzywdę.

Nawiązka (art. 47 kk) - jest środkiem zastępczym oraz samodzielnym środkiem karnym. Nawiązka - uczynić zadość i dać coś nadto.

Jako środek samodzielny ma charakter represyjny i nie jest orzekana na rzecz pokrzywdzonego lecz na wskazany cel społeczny - w razie skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu.

Nawiązka jest zasileniem finansowym - jej wysokość nie może przekraczać 10 krotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia. Zasądzana w I instancji na rzecz instytucji znajdujących się w wykazie sporządzonym przez Ministra Sprawiedliwości

• nawiązka może bić orzeczona wobec sprawcy skazanego za przestępstwa przeciwko środowisku - orzekana na rzecz ochrony środowiska (od 3 do 20 krotności).

• nawiązka może być orzeczona w stosunku do sprawców przestępstw komunikacyjnych - można ją orzec na rzecz instytucji. Której celem działania jest pomoc osobom poszkodowanym w wypadkach (od 3 do 100 krotności) i do 100 tys. zł.

Świadczenia pieniężne (art. 49) - konieczność zapłacenia określonej kwoty pieniędzy - może być orzeczone, gdy sąd decyduje się, na odstąpienie od kary (do 3 krotności najniższego wynagrodzenia w I instancji). Możliwość orzeczenia tego środka także gdy ustawa tak stanowi.

Podanie wyroku do publicznej wiadomości (art. 50 KK) - ustawodawca zezwala na takie działanie, gdy pozwala na to przepis szczególny, np. art. 215 - przestępstwo zniesławienia lub skazanie sprawcy, który zbiegł z miejsca zdarzenia.